Overheidsbeleid is de sleutel tot succes groene waterstof

‘Groene waterstof is een onmisbare bouwsteen in de transitie naar een duurzame energievoorziening’, zegt Elmer de Boer van Eneco. ‘Maar er is meer afstemming nodig tussen overheid en bedrijven om de productie ervan daadwerkelijk te realiseren.’ Daarom is Eneco een van de partners van het initiatief Missie H2.

‘Groene waterstof is een onmisbare bouwsteen in de transitie naar een duurzame energievoorziening’, zegt Elmer de Boer van Eneco. ‘Maar er is meer afstemming nodig tussen overheid en bedrijven om de productie ervan daadwerkelijk te realiseren.’ Daarom is Eneco een van de partners van het initiatief Missie H2.

Waterstof is eenvoudigweg nodig om aan alle klimaatdoelstellingen te kunnen voldoen. Dat is de overtuiging van Elmer De Boer, Lead Renewable Energy Solutions bij Eneco. ‘Voor ons betekent dat dat we met onze bedrijfsprocessen, en onze klanten – met de energie die ze bij ons afnemen – in 2035 volledig klimaatneutraal zijn.’ En om de energietransitie tijdig, betrouwbaar en betaalbaar te kunnen realiseren moeten bedrijven en overheden dus ook gebruik gaan maken van waterstof. Groene, om precies te zijn. Want waterstof moet worden gemaakt.

Groene, grijs en blauw

Waterstof is groen wanneer water door middel van elektriciteit uit zon of wind op een schone manier wordt gesplitst in waterstof (H2) en zuurstof (O2). Anders is dat bij de productie van grijze waterstof. Daarbij wordt water onder hoge druk gebracht om het te laten reageren met aardgas. Hierbij komt wél CO2 vrij. En dan is er ook nog blauwe waterstof dat net zo wordt geproduceerd als grijze waterstof, maar de CO2 die vrijkomt wordt tijdens dit proces opgeslagen onder de grond in bijvoorbeeld oude aardgasvelden.

Windparken

‘Waterstof die momenteel al veel wordt gebruikt als grondstof in bijvoorbeeld chemie en raffinaderijen is grijs’, zegt De Boer. ‘Zo ligt er een heel netwerk van waterstofinfrastructuur in de Rotterdamse haven, maar deze draagt niet bij aan de energietransitie omdat het niet groen is.’ Bedrijven en overheden moeten zich nu gaan richten op duurzame waterstof. De Boer: ‘Dat wil zeggen dat er nog meer nieuwe windparken moeten worden gebouwd. Want die groene elektriciteit is nodig om waterstof op een duurzame manier te produceren.’

Tenders

En hier wringt hem meteen de schoen, zo benadrukt hij. De Boer: ‘We zijn nú bezig met tenders voor de aanleg van windparken op zee. Die moeten dan eerst nog worden gebouwd, vervolgens moeten er kabels worden getrokken van zee naar land, en dan moet er op het land ook nog een waterstoffabriek worden neergezet. Niet alleen kost dit alles veel tijd, ook de coördinatie rondom het systeem van vergunningen ontbreekt.’

Vergunningen

De Boer: ‘Een van de grootste uitdagingen waarmee Eneco op dit moment te maken heeft, is dat het ontwikkelen van een waterstoffabriek al snel zo’n zes tot acht jaar in beslag neemt. En al die tijd is niet duidelijk of er wel voldoende groene stroom kan worden gegenereerd voor die fabriek. De tenders voor deze windparken lopen in korte sprints van negen maanden. Je weet dus een tijd lang niet of je die tender gaat winnen en of het lukt om op tijd zo’n windpark te bouwen. Daarmee vertraagt de bouw van de waterstoffabriek. Omgekeerd weten we niet of we een vergunning krijgen voor zo’n fabriek en daardoor heeft het nog geen zin om te starten met een windpark. Onzekerheden in het ene proces houden het andere kortom tegen. En omgekeerd. Er is geen koppeling tussen de vergunningen voor de bouw en exploitatie van windparken en subsidies voor de productie van groene waterstof. En die koppeling moer er wél komen.’

2030 is nu!

Heel veel tijd is er niet meer. De Boer: ‘De Europese Unie heeft een wet aangenomen waarin staat dat in 2030 42 procent van de waterstof die wordt gebruikt in de industrie afkomstig moet zijn van hernieuwbare brandstoffen. Ook staat in deze zelfde wet dat de transportsector in 2030 één procent duurzame waterstof moet gebruiken. Dat lijkt misschien weinig, maar dat zijn echt substantiële hoeveelheden. En die moeten worden geproduceerd, of geïmporteerd, in korte tijd. In feite is het nu al 2030. De op dit moment lopende tender voor wind op zee gaat feitelijk over het laatste windpark dat nog kan bijdragen aan de 2030 doelstellingen voor groene waterstof. Toch ontbreekt het vooralsnog aan duidelijkheid op het gebied van subsidies. Op deze wijze kan Nederland haar deel van de EU-doelstellingen voor 2030 op het gebied van groene waterstof niet realiseren. We lopen kortom achter de feiten aan.’

NortH2

Eneco zelf heeft inmiddels de daad bij het woord gevoegd en is, samen met Shell, RWE en Equinor, van start gegaan met het project NortH2 dat is gepland in de Groningse Eemshaven. In dit project onderzoeken deze partijen de haalbaarheid van grootschalige productie, opslag en transport van groene waterstof. De Boer: ‘Ons doel is om de industrie kort na 2030 te kunnen voorzien van vier gigawatt groene waterstof, en daarna door te groeien tot ongeveer tien gigawatt rond 2040. Als dit alles lukt, dan scheelt dat vanaf 2030 een uitstoot van acht tot tien megaton CO2 per jaar.’

Missie H2

Maar er is meer nodig. Daarom heeft Eneco zich ook aangesloten bij Missie H2. Dit initiatief is een voorbeeld van wat bedrijven zelf ondernemen om waterstof als energiedrager toegankelijk te maken voor de Nederlandse industrie, transport en in een later stadium wellicht ook de gebouwde omgeving. Samen met de Gasunie, Shell Nederland, Toyota, Remeha, Vopak, Port of Amsterdam en Groningen Seaports werkt Eneco eraan om in 2030 in Nederland een volledig functionerende waterstofmarkt te hebben. Ook sportkoepel NOC*NSF en de olympische en paralympische sporters van TeamNL zijn betrokken bij Missie H2 dat vooral gericht is op bewustwording van bedrijven en overheden daar waar het gaat om de nut en noodzaak van waterstof.

Van niets naar veel

Met de inzet van waterstof boren landen een volledig nieuwe energiedrager aan. De Boer: ‘Dit moeten we van scratch af aan met elkaar gaan opbouwen. Bedrijven én overheden. Nationaal én internationaal. Dat is een nog veel omvangrijker traject dan de overstap in de jaren 60 van steenkool naar aardgas. Het gas konden we gewoon uit de grond halen. Om duurzame waterstof te creëren zijn veel meer stappen nodig. We kunnen het importeren en het zelf produceren, maar daar komt, zoals gezegd, nogal wat bij kijken. We zien wel veel losse initiatieven ontstaan op het gebied van waterstof, en dat is op zich natuurlijk een goede ontwikkeling. Maar ze zijn niet op elkaar afgestemd. We moeten dan ook echt de koppen bij elkaar steken.’

Gemeenschappelijke visie

Om het hele proces te versnellen en waterstof snel te kunnen inzetten als duurzame energiedrager, is het volgens De Boer vooral nodig dat partijen verder vooruit durven te kijken. Een gemeenschappelijke langetermijnvisie ontbreekt vooralsnog echter. De Boer: ‘Op dit moment is er nog geen overheidsbeleid waarin groene waterstof een duidelijke rol heeft. Dat moet echt veranderen. We hebben namelijk grote investeringen nodig om én die windparken te kunnen bouwen, én die waterstoffabrieken te bouwen. Dat kunnen bedrijven bovendien nooit alleen. Daarin moeten we echt met elkaar samenwerken en openlijk spreken over de problemen en onzekerheden die overheden en bedrijfsleven hebben op dit gebied.’

Uitsluitend nieuwe windparken

Bijkomende complicatie is dat volgens Europese wetgeving groene waterstof alleen maar echt groen kan zijn als deze wordt geproduceerd met nieuwe windparken of andere nieuwe duurzame elektriciteitsbronnen. De Boer: ‘De gedachte hier achter is dat wanneer we elektriciteit uit bestaande windparken gebruiken voor waterstof, je in feite roofbouw pleegt op de beschikbare groene energie. Dan is er eenvoudigweg minder groene energie beschikbaar voor andere doeleinden. Om dat te voorkomen, mogen we voor waterstof dus alleen energie ontvangen vanuit nieuw gebouwde windparken. En dat is niet altijd even efficiënt. Het zou mooi zijn als we daar wat pragmatischer mee om zouden kunnen gaan. Bijvoorbeeld door op momenten dat er een tekort is aan groene elektriciteit op de markt, even geen groene waterstof te produceren. En andersom: als er juist “teveel” groene elektriciteit wordt geproduceerd, dat we die dan kunnen inzetten voor extra groene waterstofproductie.’

Witte waterstof

Intussen staan de ontwikkelingen niet stil. De Boer: ‘Zo wordt er momenteel druk gezocht naar witte waterstof, ofwel natural hydrogen. Dat vormt zich in diepe lagen van de aarde en kan ook worden gedolven. Maar het is nog onduidelijk hoeveel de aarde van dit soort waterstof kan leveren. Ook zal het elektrolyseproces waarschijnlijk steeds efficiënter worden omdat de productie van electrolysers de komende jaren enorm zal worden opgeschaald. Van een ambacht wordt het een industrie. En daarmee gaan we ongetwijfeld ook veel technologische verbeteringen zien.’

Noodzaak van waterstof

Toch heeft waterstof nog een lange weg te gaan voordat het een vast onderdeel uitmaakt van de energietransitie. Tegelijkertijd dringt de tijd. De Boer: ‘We moeten echt aan de bak om de klimaatdoelstellingen, inclusief die voor waterstof, te halen. Niet morgen, maar nu. Daarom is het fijn dat een initiatief als Missie H2 de samenleving bewust probeert te maken van de noodzaak van waterstof voor de energietransitie. Hoe meer partijen wakker worden geschud, hoe beter. Want voor de duidelijkheid: de energietransitie en de inzet van waterstof zijn geen doelen op zich. We hebben als wereld de omslag naar duurzame energie eenvoudigweg nodig om te kunnen blijven bestaan. Dát is waar het voor doen.’