Scheepsreparatiewerf Damen wil naar nul procent restafval 

In een van de drukste gebieden van Nederland werkt Damen Shiprepair Amsterdam samen met afvalverwerker Renewi aan zero waste. Want met betere afvalscheiding en recycling is veel CO₂-winst te behalen.

Met honderd jaar geschiedenis is het Nederlandse familiebedrijf Damen Shiprepair Amsterdam – onderdeel van Damen Shipyards – bijzonder. Een van haar grootste reparatiewerven bevindt zich in Amsterdam waar, aan de noordelijke IJ-oever, schepen tot 250 meter lengte worden gerepareerd, onderhouden en verduurzaamd. Dat gebeurt in vier grote dokken die jaarlijks plaats bieden aan honderdtwintig schepen. ‘Onze klanten zijn zeer divers: van baggerschepen tot platformschepen die nodig zijn voor het plaatsen van windmolens. Dat zijn gevaartes zo groot als een compleet dorp’, vertelt Wouter Veldhuijzen, hoofd inkoop bij Damen Shiprepair Amsterdam. 

Afvalstromen in kaart 

Als zo’n ‘varend dorp’ het dok bereikt, begint het werk voor Damen. En dan start ook de uitdaging om het afval dat vrijkomt op de juiste manier af te voeren. ‘Afval is natuurlijk niet ons primair proces, maar tegelijk een belangrijk onderdeel van onze dagelijkse business’, licht Veldhuijzen toe. ‘Er komt hier gemiddeld één schip per drie dagen aan. Als Damen Shiprepair zijn wij verantwoordelijk dat het afval van die schepen goed wordt afgevoerd.’  

Maar het is meer dan dat. Bedrijven zoals Damen Shiprepair hebben te maken met CSRD, een nieuwe rapportageplicht omtrent duurzaamheid, CO₂-uitstoot, sociaal beleid en ook afval. ‘Hoewel de toekomst van CSRD nog niet helder is, willen wij nu al zo goed mogelijk in kaart brengen waar de CO₂ vandaan komt en hoe onze leveranciers omgaan met duurzaamheid, arbeidsomstandigheden en ESG-doelstellingen’, licht Veldhuijzen toe. Toch noemt hij deze rapportageplicht niet de belangrijkste reden waarom afvalverwerking voor Damen Shiprepair topprioriteit heeft. ‘Wij zitten al meer dan een eeuw op deze locatie in Amsterdam. De stad is naar ons toe gegroeid. Voor ons brengt dat een grote verantwoordelijkheid met zich mee. In zo’n omgeving moet je gewoon schoon en groen zijn en de lat voor jezelf hoog leggen.’ 

Swill bij het restafval 

Bij het afval dat van schepen afkomt, doet zich iets merkwaardigs voor. Daarover vertelt Arjan de Vos, operations manager bij Damen Shiprepair, die op de werf in Amsterdam-Noord onder meer verantwoordelijk is voor de afvalstromen. ‘Veel schepen zijn met afvalscheiding vaak al behoorlijk ver en vooruitstrevend’, weet De Vos. ‘Aan boord scheiden ze hun materialen bijvoorbeeld veel gedetailleerder dan bedrijven aan de wal dit doen. Dit stelde ons als Damen Shiprepair aanvankelijk voor een grote uitdaging. Neem verpakt swill, een organisch keukenafval, een soort nat gft-afval. Onze afvalverwerker kende swill als monostroom. De inrichting van de standaardinzameling paste niet in de logistiek om dit van boord te krijgen. Terwijl het op de schepen wel al separaat wordt gehouden, het gaat namelijk in aparte bakken. Maar wij konden dit niet apart afvoeren omdat onze afvalverwerker er geen aparte bak voor had, dat was geen standaardoptie.’ 

Logistieke uitdaging 

Een erg onbevredigende situatie, vond Damen Shiprepair. Twee jaar geleden werd een aanbesteding uitgeschreven voor een nieuwe afvalverwerker. Die moest onder meer met ideeën komen om de afvalverwerking bij Damen Shiprepair naar een hoger plan te tillen en de scheepsreparatiewerf helpen bij het zoveel mogelijk reduceren van de CO₂-footprint. De keuze viel na een streng selectieproces op de Brits-Nederlandse afvalverwerker en recyclebedrijf Renewi. Veldhuijzen: ‘Samen met Renewi hebben we in kaart gebracht wat ervoor nodig is om afval beter te scheiden, maar ook hoe we de hoeveelheid restafval kunnen verminderen. Met restafval hebben we twee grote uitdagingen. In de eerste plaats wordt dit verbrand en daar komt veel CO₂ bij vrij. In de tweede plaats verbrand je materialen die prima gerecycled kunnen worden, wat zonde is. Renewi moest dus ook met voorstellen voor recycling komen.’  

Van baggeraar tot cruiseschip 

De Vos vult aan: ‘Op papier lijkt het eenvoudig: zet meer kliko’s op de wal zodat je beter kunt scheiden. Maar zo simpel is het niet. We hebben honderden mensen van verschillende nationaliteiten en moedertalen rondlopen en je wilt niet dat er voortdurend afvaltrucks af- en aanrijden. Bovendien is elke klant anders: het afval van een baggeraar is onvergelijkbaar met dat van een platformschip voor de energietransitie of een groot schip van Defensie of een cruiseschip. Afvalverwerking is daarmee voor ons vooral een pittige logistieke uitdaging. Het sterke van Renewi vind ik dat ze dit meteen heel goed hebben begrepen. Ze hebben hun medewerkers op de schepen van onze klanten laten meelopen om precies in kaart te brengen welk afval er is, hoe dit gescheiden wordt en waar verbeteringen in het proces mogelijk waren. Een tweede sterk punt is het enthousiasme en de betrokkenheid van de mensen van Renewi. Dat heeft zonder twijfel aanstekelijk gewerkt voor onze eigen medewerkers.’ 

Restafval bestaat niet 

De resultaten vertellen het verhaal: de hoeveelheid restafval daalde in twee maanden met veertig procent, er werd 25 ton swill apart verwerkt, de hoeveelheid papier en karton om te recyclen nam dankzij betere scheiding toe met driehonderd procent, glas werd voor het eerst gescheiden afgevoerd en de CO₂-uitstoot ging met 21 ton omlaag. Dat laatste weet Damen Shiprepair dankzij een innovatieve tool van Renewi waarmee de CO₂-emissie kan worden berekend (zie kader). Wouter Veldhuijzen: ‘Natuurlijk zijn we trots op deze cijfers. Maar het is tegelijkertijd nog maar het begin. Het is gelukt om het aandeel van restafval op het totaal ongeveer te halveren. Maar we willen toe naar nul procent restafval in 2030 en daar zijn we nog niet. Onze filosofie is dat restafval niet bestaat: alles kan en moet namelijk gerecycled worden.’ Dat biedt ook extra inkomsten. Zo zit in elektronica edelmetaal dat geld waard is. Nu komt het vaak nog in de verbrandingsoven terecht omdat die metalen er lastig uitgehaald kunnen worden. 

CSRD biedt ook kansen 

CSRD is nieuwe Europese regelgeving die bepaalt dat bedrijven moeten rapporteren over hun duurzaamheid en impact op de omgeving, maar ook over sociaal beleid. De grote bedrijven moeten dat dit jaar al doen. ‘Natuurlijk heeft dit impact op ons, want Damen Shiprepair is een grote werkgever’, stelt Veldhuijzen. Hij vertelt dat er nog veel onzekerheid is, maar er zijn ook kansen. Uiteindelijk hebben wij ook grote klanten die een rapportageverplichting hebben. Doordat wij proactief hiermee aan de slag gaan, kunnen wij straks van extra toegevoegde waarde zijn richting onze klanten.’