‘Meer vrij, meer ontspanning, maar zeker zo productief’

Frank Hegeman uit Hellendoorn is de spreekwoordelijke witte raaf in de bouw. Als eerste bouwbedrijf in Nederland voerde hij het ‘IJslandmodel’ in voor zijn 220 medewerkers: tien procent per week extra vrij, met behoud van salaris. Dat ruimhartige gebaar verbetert levens. ‘Dit zouden meer bedrijven moeten doen.’

Frank Hegeman (50) is vierde-generatie directeur in het gelijknamige bouwbedrijf in Nijverdal. Als nuchtere Tukker houdt hij van aanpakken, open en eerlijk, van ‘je’ en ‘jij’. ‘We zijn allemaal even veel waard’, zegt hij serieus. ‘Niemand hoeft tegen mij “u” te zeggen, en andersom ook niet. Alleen voor Máxima maakte ik spontaan een uitzondering, toen zij enkele jaren geleden een project van ons opende.’
Frank is de achterkleinzoon van oprichter Harm Hegeman, die het bedrijf in 1927 begon. Inmiddels telt Hegeman ruim 220 medewerkers, diverse vestigingen en een jaaromzet van ruim 120 miljoen euro in bouwprojecten van groot tot klein, van woningbouw tot utiliteitsbouw en zowel nieuwbouw, restauraties als renovaties. 
De bedrijfscultuur is al vier generaties Twents: open, eerlijk en direct, normaal met elkaar omgaan en goed voor elkaar zorgen. Dat laatste bracht Frank vorig jaar naar een next level. Geïnspireerd door verhalen uit het binnen- en vooral buitenland over minder werken met gelijkblijvend salaris, een concept dat in enkele andere sectoren zoals ICT en de verzekeringswereld al succes heeft geboekt, geeft Hegeman sinds 1 januari 2023 zijn medewerkers tien procent extra vrij. Elke week een halve of elke twee weken een hele rustdag, doorbetaald en met behoud van pensioenopbouw. Voor meer werk-privébalans, meer ontspanning, minder burn-out en kort verzuim. En een duurzaam productievere werkomgeving. 

Hoe kwam je op dit idee van het IJslandmodel?

‘In het voorjaar van 2022 hadden we een heisessie met het managementteam, waarin we spraken over hoe we ons personeel nog beter konden binden en boeien. Tijdens mijn voorbereidingen kwam ik onder andere het model tegen zoals dat in IJsland wordt gehanteerd. Dat sprak me aan, omdat het aansluit bij ons idee van goed zorgen voor je mensen. Er kwamen ook andere suggesties langs, zoals een vakantiehuis kopen dat iedereen zou kunnen gebruiken. Maar meer vrije tijd sprak onze mensen het meest aan.’

Hoe reageerden de medewerkers? 

‘Toen we het presenteerden, dachten ze eerst dat we een grap maakten. Echt, ze konden het niet geloven. Maar al snel kregen ze door dat het ons menens was. Sinds het draait, zien ze allemaal de voordelen. Ze genieten van de extra vrijheid, waarderen het gebaar en denken actief mee over hoe we het werk efficiënter kunnen indelen.’

Hoe heb je de invoering voorbereid? 

‘We hebben eerst onderzoek gedaan, veel gelezen en gepraat met mensen van een werkgeversvereniging in IJsland, omdat die er al mee werkten. Maar omdat wij de eersten zijn in de bouwsector, moesten we veel zelf ontdekken. Uiteindelijk hebben we samen met al onze collega’s heel veel beren op de weg benoemd en daar ook weer samen oplossingen voor bedacht om het zodoende in een bouwbedrijf goed te laten functioneren.’

Werkplanningen maken is dan wel een flinke puzzel. 

‘Zeker. Onze klanten en toeleveranciers werken immers wél vijf dagen per week. Daarom hebben we een flexibel systeem ontwikkeld waarbij we wel vijf dagen draaien, maar soms met wisselende medewerkers. Onze mensen kunnen in overleg met ons hun IJslanddag kiezen. Bij voorkeur een vaste dag, bijvoorbeeld de vrijdag, maandag of woensdag, elke tweede week. Daar maken we onze capaciteitsplanningen op. In het begin was dat even schakelen, maar inmiddels loopt dat soepel.’

Zo’n maatregel klinkt als een cadeautje. Ben je zo’n vriendelijke vent?

(lacht) ‘Nou, niet per se hoor. Ik wil goed voor onze mensen zorgen, maar wil ook dat iedereen serieus aanpakt. Een van de voorwaarden om dit te kunnen doen, is ook dat iedereen stipt zijn of haar werk doet. Op tijd zijn, productieve dagen maken. Tandarts en kappersbezoek: op je IJslanddag. Loop je de kantjes eraf, dan heb je aan mij een lastige.’  

Wat is het effect? 

‘Voor de medewerkers geeft het meer ontspanning, met name voor collega’s die fysiek pittig werk doen. Dat zeggen ze zelf, en wij merken het ook: ze zijn uitgeruster, productiever en minder vaak ziek. Opvallend: het kort ziekteverzuim is fors gedaald.’

Is dit blijvend? 

‘In principe is het IJslandmodel een tijdelijke maatregel. We evalueren jaarlijks en kunnen het elk jaar herzien, en met een opzegtermijn van een half jaar stoppen. Dit zorgt ervoor dat medewerkers zich bewust blijven van hun verantwoordelijkheid en het systeem niet als vanzelfsprekend beschouwen of eraan gaan wennen. Tot nu toe zien we echter vooral positieve effecten, dus ik verwacht dat we het voorlopig zullen voortzetten.’

En de productiviteit?

‘Die is op hetzelfde niveau gebleven en het bedrijfsrendement gemiddeld over alle projecten samen ook. We zijn er niet duurder door geworden en ook onze doorlooptijden zijn er niet langer van geworden, horen we in aanbestedingen.’

Hoe reageren andere bedrijven op je aanpak? 

‘We krijgen veel vragen van ondernemers die nieuwsgierig zijn naar onze ervaringen. Vanuit onze sector en daarbuiten. Er is veel interesse, maar ook terughoudendheid. De bouwsector is van nature conservatief. “Bij ons kan dat niet”, hoor ik dan. Maar als ze de voordelen zien, weet ik zeker dat er meer zullen volgen.’

Je klinkt alsof je het graag actief promoot. 

‘Inderdaad. Van huis uit ben ik heel nuchter, maar hiermee ga ik graag de boer op. Als een missionaris ja! Zeker voor onze sector: willen we als sector aantrekkelijk blijven, dan moeten we ook durven innoveren. Dit hoort daarbij. Mensen willen niet meer alleen maar werken. Ze willen balans: ook ruimte voor thuis, voor gezin, mantelzorg en hobby’s.’

Dit zouden meer sectoren moeten doen?

‘Ik vind van wel, want een betere balans tussen werk en privé kan een enorm positieve impact hebben op de samenleving. Meer tijd voor kinderen, voor elkaar. Minder stress en burn-out, meer ontspanning en gezondheid, maar wél net zo productief. Het IJslandmodel kan ook bijdragen aan een duurzamer personeelsbeleid, met werknemers die langer gezond en gemotiveerd blijven. Daar vaart de hele samenleving wel bij.’

Heb je tips voor bedrijven die dit ook willen?

‘Begin op tijd met voorbereiden en betrek je mensen erbij. Het is belangrijk dat iedereen begrijpt waarom je deze maatregel invoert, wat de spelregels zijn, en welke voordelen het heeft. Experimenteer, evalueer en communiceer goed. Het is zeer de moeite waard.’

Disclaimer: Beleggen brengt risico’s en kosten met zich mee. Je kunt jouw inleg of een deel hiervan verliezen. Benieuwd hoe ING rekening houdt met duurzaamheid in het beleggingsproces? Kijk voor meer informatie over het Impact beleggen-beleid op ing.nl/ESG.