‘Extreem weer bedreigt de kruidenteelt, en dus ons bestaan’

Extreem weer rukt wereldwijd op. Hitte, droogte, stormen en overstromingen raken mens en natuur, veraf én dichtbij. Hoe beïnvloedt dat ons leven? En wat kunnen we daar nog tegen doen? Over die vragen gaat Harm Goossens, directeur van het Nederlandse Rode Kruis , in gesprek met leiders van bedrijven die de gevolgen nu al voelen. Ditmaal: Mark Schraauwen, ceo van Verstegen Spices & Sauces. 

Extreem weer is voor Mark Schraauwen en Harm Goossens geen ver-van-mijn-bedshow. Beiden zien in hun praktijk de impact van droogte of extreme regenval op de levens van mensen en voedselketens. Als ceo bij familiebedrijf Verstegen Spices & Sauces is Schraauwen heel direct afhankelijk van de opbrengsten op plantages en akkers wereldwijd. Een extreme regenbui kan de opbrengst voor boeren aanzienlijk verminderen. Het bedrijf ziet dat er steeds meer regen valt in kortere tijd en dat de periodes van droogte daartussen steeds langer worden. Een verschijnsel waardoor veel gebieden in een neerwaartse spiraal terechtkomen omdat deze effecten elkaar versterken. Uitgedroogde grond neemt bijvoorbeeld minder water op dan een vochtige. Schraauwen ziet dan ook hoe de opbrengst per hectare van kruiden en specerijen in veel gebieden al jarenlang daalt. 

Goossens ziet als directeur van het Nederlandse Rode Kruis de impact van extreem weer en natuurrampen: zijn organisatie biedt wereldwijd noodhulp na – bijvoorbeeld – extreem weer. Maar het Rode Kruis richt zich daarnaast ook steeds meer en vaker op educatie en preventie. Door op basis van voorspellingen en satellietbeelden te waarschuwen voor dagen van hitte of juist overvloedige regenval kunnen lokale gemeenschappen zich daarop voorbereiden. Mensen kunnen tijdig een veilig heenkomen zoeken en hun gewassen bijvoorbeeld extra bewateren, of juist niet. Zo helpt het Rode Kruis veel ellende voorkomen.

Wanneer raakten jullie doordrongen van de impact van extreem weer op jullie werk?

Schraauwen: ‘Voor mij was dat op Bangka Island in Indonesië, vanwaar we witte peper importeren. Die wordt daar gefermenteerd in jutezakken en daarna in de zon gedroogd. Als het op Bangka Island opeens drie dagen regent, kan een deel van de oogst witte peper verloren gaan. Minder inkomen voor de boer, minder product voor ons. Toen dacht ik: klimaatverandering is geen abstract probleem. Dit raakt ons nú, in onze keten.’

Goossens: ‘Bij mij kwam het besef toen ik nog bij Unilever werkte. Ik zag daar hoe afhankelijk ketens zijn van stabiele natuurlijke omstandigheden. En nu, bij het Rode Kruis, zie ik dagelijks die kwetsbaarheid. Negentig procent van alle natuurrampen is gerelateerd aan extreem weer. Dat zijn geen incidenten meer, maar structurele crises. Zonder preventie blijven we achter de feiten aanlopen.’

Verstegen koopt veel specerijen in tropische gebieden. Speelt het daar extra?

Schraauwen: ‘In landen als Indonesië of India is de combinatie van hitte en neerslagextremen veel grilliger geworden. Peperplanten verdrogen of verzuipen. En nieuwe insectenplagen en plantziekten die juist goed gedijen bij nat of warm weer duiken op. Mede door dat soort ontwikkelingen daalt de gemiddelde opbrengst per hectare al jaren.’

Goossens: ‘Vaak is het watergerelateerd. Het is óf te veel water, óf te weinig water, of vies water. Dat kunnen we niet altijd voorkomen, maar de effecten wél. Ontbossing, erosie, misoogsten – daar kunnen we echt wat aan doen. Het Rode Kruis helpt mensen daar om water op te vangen, zodat de grond vochtig blijft in tijden van droogte. Of we planten bomen op heuvels, zodat extreme regenval niet leidt tot verwoestende overstromingen.’

Wat betekent extreem weer concreet voor jullie ketens?

Schraauwen: ‘Onze keten begint bij de boer. Maar als zij drie jaar op rij slechte oogsten hebben, kunnen ze niet meer investeren. Hun kinderen zien dat ook; die willen dan niet gaan doen wat hun ouders deden, maar vertrekken van het platteland en zoeken hun heil in de stad. Zo verdwijnt niet alleen productie, maar ook kennis en continuïteit. Zulke ontwikkelingen kunnen de hele productie in gevaar brengen – tot een punt waar bepaalde kruiden en specerijen nauwelijks verkrijgbaar zijn en prijzen enorm kunnen stijgen.’

Extreem weer kun je niet voorkomen. Wat kunnen jullie wél doen?

Schraauwen: ‘Van alles. We leveren een actieve bijdrage aan het verbeteren van bodemgezondheid. In Indonesië werken we samen met een lokale partij om boeren te trainen in duurzame landbouwpraktijken, zodat het bodemleven verbetert, ecosystemen gezonder worden en beter bestand zijn tegen extreme weersomstandigheden. Binnen gezonde ecosystemen kan de bodem namelijk meer water opslaan, waardoor je periodes van droogte beter kunt overbruggen en extreme regen beter kunt opvangen. Ook in Nederland, Costa Rica, India en Guatemala zetten we ons momenteel actief in voor regeneratieve landbouwpraktijken.’

Goossens: ‘Prachtig. Dat lijkt sterk op hoe wij dat doen, ook op gemeenschapsniveau. In India planten we bomen in droge rivierbeddingen tegen erosie. In Bangladesh bouwen we met vrijwilligers mangrovebossen, die huizen, landbouwgrond en mensen beschermen tegen hoogwater. En in Indonesië installeren we waarschuwingssystemen met bellen die afgaan bij overstromingsgevaar, zodat mensen op tijd hun huis kunnen verlaten. Het werkt doordat we lokaal aanwezig zijn met vrijwilligers die de taal en cultuur kennen.’

Wanneer kwam bij Verstegen het besef dat duurzaamheid structureel onderdeel moest worden van de strategie?

Schraauwen: ‘Dat is begonnen bij onze eigenaar, Michel Driessen. Hij zegt zelf: ik had een moment voor de spiegel, letterlijk tijdens het scheren – toen kwam het opeens binnen. Vanaf dat moment heeft hij expliciet als doel gesteld dat hij met Verstegen in 2035 het meest duurzame kruiden- en specerijenbedrijf ter wereld wil zijn. Want zonder duurzame keten is er geen toekomst. En dat niet alleen. Vanaf 2035 wil Verstegen de historische CO_₂-uitstoot compenseren. Dat doen we niet via carbon credits, maar we kiezen ervoor om te investeren in biodiversiteitsherstel in onze eigen ketens.’

Welke rol speelt geld in dit geheel?

Schraauwen: ‘Wij gaan voor impactmaximalisatie, niet winstmaximalisatie. We zijn een familiebedrijf; continuïteit is belangrijker dan ieder jaar meer winst. Een kleine drie jaar geleden hadden we een duurzame strategie en een commerciële strategie. En deze bestonden naast elkaar. Een van de eerste dingen die ik heb gedaan, is zorgen dat er één strategie kwam. In mijn ogen kan het niet zo zijn dat je een duurzame en een commerciële strategie hebt. Dus dat moet in elkaar verweven zijn.’

Goossens: ‘Wij hebben berekend dat elke euro die we investeren in preventie gemiddeld zestien euro bespaart aan noodhulp. En nog belangrijker: het voorkomt menselijk leed. Voor bedrijven betekent preventie gewoon: een verstandige investering.’​

Jullie zijn actief in veel dezelfde gebieden. Werken jullie al vaker samen?

Goossens: ‘Dat niet, maar onze netwerken overlappen wel flink. Het Rode Kruis helpt na een ramp, maar ook steeds meer daarvoor ­ voordat het misgaat. En vaak in dezelfde gemeenschappen als waar jullie boeren actief zijn. Dat biedt kansen. Ik geloof enorm in meer samenwerken met het bedrijfsleven en met ngo’s zoals Greenpeace en Wereld Natuur Fonds. Juist omdat wij al in die gemeenschappen zitten met onze vrijwilligers. Als wij lokaal kunnen ondersteunen wat Verstegen op ketenniveau doet, versterken we elkaar.’

Schraauwen: ‘Daar geloof ik zeker in. En we zoeken ook actief die samenwerking op met ngo’s, overheden en lokale bedrijven in landen van oorsprong. Ik ga binnenkort naar Indonesië. Dan lijkt het me heel waardevol om ook met het lokale Rode Kruis in contact te komen.’

Mooie initiatieven. Waarom hoort de gemiddelde consument daar zo weinig over?

Goossens: ‘Veel van ons werk is preventief en daarmee relatief onzichtbaar – maar daarom niet minder belangrijk. Als wij goed ons werk doen, lees je daarna niét in de krant dat mensen om zijn gekomen door een overstroming. Of oogsten zijn verwoest. We kunnen dit samen doen. Maar dan is het ook zaak dat bedrijven en hulporganisaties de handen ineenslaan.’

Schraauwen: ‘Dat herken ik. We zijn ons ervan bewust dat we pas aan het begin van de realisatie van onze duurzame visie staan. Daarom zijn we in het verleden terughoudend geweest in het communiceren over wat we hebben bereikt. Wat ons te doen staat is transparant te zijn over waar we nu staan, wat we bereikt hebben in het verleden en waar we heen gaan in de toekomst. Hiermee willen we onze klanten en consumenten helderheid bieden over waar zij aan bijdragen door onze producten te kopen.

Hoe ziet voor jullie een samenwerking eruit die niet alleen jullie eigen organisatie, maar ook de bredere gemeenschap écht vooruithelpt?

Schraauwen: ‘We zoeken samenwerking, omdat we erin geloven dat als we samenwerken, we meer impact kunnen maken. Ik ga over een paar dagen naar Indonesië, onder andere om met leveranciers te praten, maar ook om een rondje langs een aantal boeren te maken, om ook die verbinding te zoeken, te zien, ervaren en voelen. Als wij daar actief zijn en jullie ook, dan kunnen we elkaar echt vinden.’

Goossens: ‘Het Rode Kruis slaat graag de handen ineen mét bedrijven om – juist op lokaal niveau – samen te werken en gezamenlijke doelstellingen te realiseren. Zodat wij beter aan jou kunnen laten zien: hé, daar kan ik met het Rode Kruis in India of in Indonesië echt lokaal samenwerken. Wat wij kunnen toevoegen aan jouw doelstellingen – dat inspireert mij. En dan is het goed: goed voor de mensen, goed voor de communities daar én economisch goed op de lange termijn. We kijken al steeds breder naar samenwerking met bedrijven, onder meer in Vietnam en Afrikaanse landen, en naar nature-based solutions. Watersystemen, erosiepreventie, bosherstel. Dat werkt – en bedrijven kunnen daar direct bij aansluiten. Zo helpen we hun mensen, hun keten én de gemeenschap eromheen.’

Wat drijft jullie om dit te doen, elke dag opnieuw?

Goossens: ‘Wat mij drijft is de overtuiging dat elk beetje helpt. Als wij samen een community kunnen versterken, al is het maar rond één boer, hebben we alweer een verschil gemaakt. Daar begint het.’

Schraauwen: ‘Ik geloof dat het moet. Voor de volgende generaties – hier en daar. Als familiebedrijf hebben we gelukkig de luxe om niet in kwartaalcijfers te denken. Maar als we niets doen, is er straks te weinig oogst, te weinig opbrengst en trekken de boeren weg. Dan hebben zij geen bestaan meer, en wij geen bedrijf. Elke euro die we steken in verduurzaming brengt in de toekomst minstens twee euro terug. En eerlijk: als mijn opgroeiende dochter mij over twintig jaar vraagt wat ik bij Verstegen heb gedaan om de wereld een beetje te verbeteren toen ik de kans had, dan wil ik met mijn oprecht een goed antwoord kunnen geven.’